LECZENIE RAN 2023; 20 (4)

Wprowadzenie

Rany przewlekłe, rany trudno gojące się stanowią poważny problem zdrowotny i ekonomiczny, który dotyczy blisko 20 mln ludzi na świecie i ponad 500 tys. osób w Polsce [1]. Leczenie ran w przebiegu niewydolności żylnej, zespołu stopy cukrzycowej czy odleżyn wciąż jest wyzwaniem dla klinicystów, którzy poszukują nowych rozwiązań, mających wpływ na skrócenie czasu gojenia [2].

Owrzodzenia żylne powstają w wyniku zaburzeń mikrokrążenia spowodowanych obecnością  przewlekłego nadciśnienia żylnego. Wskutek tego procesu dochodzi do miejscowego niedokrwienia i niedotlenienia tkanek, zaburzenia wymiany płynów i substancji odżywczych oraz do przeciążenia układu limfatycznego, co skutkuje rozwojem lokalnej martwicy. Podstawą leczenia jest zastosowanie warstwowej terapii kompresyjnej w celu redukcji obrzęków oraz miejscowe oczyszczanie ran [3].

Szacuje się, że blisko 0,3% populacji osób dorosłych w Europie Zachodniej boryka się z aktywnymi owrzodzeniami żylnymi, a problem ten dotyczy częściej kobiet niż mężczyzn [3].

Z biegiem czasu zwiększają się możliwości terapeutyczne w związku z pojawianiem się na rynku produktów o charakterze terapii wspomagających proces gojenia ran. Jednym z nich jest preparat w postaci żelu, sprayu lub pudru, który w swoim składzie zawiera kwas hialuronowy i cztery aminokwasy: lizynę, prolinę, leucynę i glicynę [4–6].

Gojenie ran charakteryzuje się tworzeniem tkanki ziarninowej składającej się z komórek zapalnych, nowo powstałych naczyń krwionośnych i fibroblastów osadzonych w luźnej kolagenowej macierzy zewnątrzkomórkowej [4]. W procesie gojenia ran biorą udział różne czynniki wzrostu oraz czynniki stymulujące tworzenie kolonii granulocytów i mikrofagów, które poprzedzają proces angiogenezy – kluczowy etap w pomyślnym gojeniu ran [4].

Zaburzenia metaboliczne, takie jak cukrzyca, miażdżyca tętnic obwodowych, neuropatia czy niewydolność żylna, a także dieta uboga w białko i mikroelementy, opóźniają proces gojenia się ran, który przebiega w następujących etapach: faza zapalna, faza rozrostu (ziarninowanie, zmniejszanie się rany), faza ostatecznej przebudowy (dojrzewanie i kształtowanie się tkanki kolagenowej) [2, 4].

Przedłużająca się faza zapalna spowodowana między innymi przez wymienione powyżej czynniki powoduje zatrzymanie procesu gojenia. W celu aktywacji procesu gojenia, po wyeliminowaniu czynników opóźniających, istotne wydaje się zastosowanie terapii wspomagającej z kwasem hialuronowym, między innymi ze względu na jego przeciwzapalne właściwości [7].

Kwas hialuronowy jest liniowym polimerem z grupy glikozaminoglikanów. Stanowi główny składnik macierzy pozakomórkowej, odgrywa ważną rolę w procesie gojenia ran, sygnalizacji komórkowej, morfogenezie oraz tworzenia macierzy, a także promuje proliferację i aktywuje ruchliwość komórek [4, 7].

Obecność aminokwasów, takich jak lizyna, prolina, leucyna i glicyna, w poszczególnych etapach jest niezbędna ze względu na swoją aktywność metaboliczną. Aminokwasy te tworzą cząsteczki kolagenowe oraz stymulują proliferację fibroblastów [6].

Badania laboratoryjne wykazały, że połączenie kwasu hialuronowego z czterema aminokwasami, takimi jak: lizyna, prolina, leucyna i glicyna w odpowiednich proporcjach zwiększa proliferację komórkową. Ponadto badanie Abbruzzese i wsp. wykazało zwiększoną ekspresję fibronektyny, kolagenu I i III, trzech białek które są powszechne w macierzy komórkowej. Fibronektyna jest jedna z najważniejszych glikoprotein w macierzy komórkowej, która reguluje produkcję włókien kolagenowych i naczyń włosowatych, a także spełnia funkcję magazynu czynników wzrostu. Kolageny I i III zapewniają większą wytrzymałość rany i ułatwiają migrację makrofagów i komórek śródbłonka. Dlatego dostarczenie bezpośrednio do rany aminokwasów wraz z kwasem hialuronowym sprzyja produkcji kolagenu, dzięki czemu przyspiesza proces gojenia oraz zamknięcia ran [6].