LECZENIE RAN 2024; 21 (2)

Wyniki

Ryzyko rozwoju odleżyn – skala Norton

Zgodnie z interpretacją skali Norton im niższy wynik, tym wyższe ryzyko wystąpienia odleżyn (maks. 20 pkt, min 5 pkt). W doborze grupy badanej uwzględniano chorych, u których ryzyko rozwoju odleżyn w dniu przyjęcia oceniane w skali Norton wynosiło ≤ 14 pkt. Najwyższe ryzyko, a tym samym najniższą punktację obserwowano w grupie 1., u chorych, u których odleżyny rozwinęły się w trakcie hospitalizacji (zakres 6–10 pkt). Wartości skali w grupie 2. kształtowały się w granicach 7–14 pkt. W grupie chorych przyjętych z odleżynami punktacja skali Norton znajdowała się w przedziale 6–11 pkt. Względem punktacji skali Norton nie ma zależności statystycznej pomiędzy grupami 1. i 2. Zaobserwowano silną zależność statystyczną między grupami 1. i 3. (współczynnik równy 1), a także między grupami 2. i 3 (współczynnik korelacji równy 0,369) (tab. II). Wynik potwierdza, że największe ryzyko rozwoju odleżyn występowało w grupie 1., czyli u chorych, u których odleżyny powstały podczas hospitalizacji.

Charakterystyka pacjentów pod względem występowania odleżyn

Do określenia zaawansowania stopnia odleżyn użyto klasyfikacji odleżyn EPUAP/NPUAP. Obserwacje pochodziły z dnia przyjęcia do szpitala w grupie 3. oraz z dnia pojawienia się odleżyny, w grupie 1. Zauważono, że u pacjentów w grupie 1. odleżyny są w stopniu I (n = 14; 46,66%), II (n = 15; 50%) i III (n = 1; 3,33%), natomiast badanych z grupy 3. odleżyny miały wyższe stopnie zaawansowania – od II (n = 8; 26,66%), III (n = 10; 33,33%) do IV (n = 12; 40%). W grupie chorych przyjętych do szpitala z odleżynami było 17 osób, u których odleżyny rozwinęły się w domu, 10 osób przed przyjęciem umieszczonych było w zakładach opiekuńczo-leczniczych, natomiast 3 osoby przewieziono z innych szpitali.

Wpływ czynników klinicznych na występowanie odleżyn

Nadciśnienie tętnicze występowało aż u 46 badanych (19 z grupy 1., 9 z grupy 2. i 18 z grupy 3.), 18 badanych chorowało na cukrzycę, 9 osób dotkniętych było astmą, a 1 pacjent z grupy 3 cierpiał na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP). U 8 badanych występowały inne choroby, wśród których były takie schorzenia jak: guz płuc, zespół zależności alkoholowej, udar mózgu, zatorowość płuca, niedowład prawostronny oraz hiperkaliemia. Korelacja pomiędzy grupą 1. i 2. była słaba. Rozkład chorób współistniejących w grupach chorych z odleżynami (grupy 1. i 3.), niezależnie od miejsca ich powstania, był bardzo zbliżony, a najczęściej występującą chorobą współistniejącą w obydwu grupach było nadciśnienie tętnicze (tab. III). W grupie 2. dominowała cukrzyca. Można więc wysnuć wniosek, że występowanie niektórych chorób przewlekłych zwiększa ryzyko rozwoju odleżyn.

Do oceny stanu odżywienia chorych wykorzystana została skala Nutritional Risk Score (NRS 2002). Wynik ≥ 3 pkt świadczy o niedożywieniu i wskazuje na konieczność podjęcia interwencji żywieniowej. Wartość taką odnotowano aż dla 40 badanych chorych (12 z grupy 1, 9 z grupy 2 i 19 z grupy 3). Najwięcej osób niedożywionych było w grupach, w których doszło do rozwoju odleżyn. Pomiędzy poszczególnymi grupami zachodzą istotne zależności statystyczne (współczynnik korelacji = 1, p (χ2) = 0,029). Oznacza to, że zły stan odżywienia wpływa na rozwój odleżyn.

Kolejne zmienne oceniane pod kątem czynników ryzyka rozwoju odleżyn stanowiły wyniki badań laboratoryjnych krwi (w nawiasie podano odpowiednio minimalne i maksymalne wartości dla grupy): stężenie białka C-reaktywnego (C-reactive protein – CRP) (grupa 1.: 12,2–235,9 mg/l, grupa 2.: 95,4–189 mg/l, grupa 3.: 3,8–239,5 mg/l), leukocyty (grupa 1.: 4,36–16,86 G/l, grupa 2.: 2,98–14,12 G/l, grupa 3.: 7,34–17,03 G/l), hemoglobina (grupa 1: 7,9–11,4 g/dl, grupa 2.: 3,5–12,5 g/dl, grupa 3.: 6,9–16,9 g/dl), sód (grupa 1.: 128–144 mmol/l; grupa 2.: 136–138 mmol/l; grupa 3.: 131–142 mmol/l), potas (grupa 1.: 3,98–6,34 mmol/l, grupa 2.: 3,29–5,2 mmol/l, grupa 3.: 3,59–5,9 mmol/l), albuminy (grupa 1.: 2,19–3,15 g/dl, grupa 2.: 2,49–3,14 g/dl, grupa 3.: 2,7–3,14 g/dl). Pomiędzy poszczególnymi grupami odnotowano bardzo silną zależność statystyczną (tab. IV). Oznacza to, że występowanie odleżyn powiązane jest również z wartościami: CRP, leukocytów, sodu, potasu i albumin. Najwyższe wartości leukocytów wystąpiły u osób, u których odleżyny wytworzyły się w szpitalu lub poza nim. Średnia wartość hemoglobiny była najniższa w grupie 2., co wskazuje na brak związku między stężeniem hemoglobiny a powstawaniem odleżyn. Stężenie sodu we wszystkich grupach było podobne. Największe stężenie potasu obserwowano u chorych z grupy 1. We wszystkich grupach występowała hipoalbuminemia. Najniższe wartości albumin zaobserwowano w grupie 1., co wskazuje, że im gorszy stan odżywienia, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia odleżyn.

Antybiotykoterapia była zastosowana u zdecydowanej większości pacjentów, bo aż u 85 osób (30 z grupy 1., 26 z grupy 2. i 29 z grupy 3.). Także i w tym aspekcie współczynnik korelacji pomiędzy poszczególnymi grupami wyniósł 1.

Steroidoterapia stosowana była u połowy badanej grupy (45 osób, w tym 18 z grupy 1., 12 z grupy 2. i 17 z grupy 3.). Współczynnik korelacji pomiędzy poszczególnymi grupami wskazywał na bardzo silną zależność statystyczną (= 1), p (χ2) < 0,001. Najwięcej osób poddanych leczeniu steroidami było w grupach 1. i 3. Istnieje związek między występowaniem odleżyn a stosowaniem steroidoterapii.

Analizie poddano również informację jaki związek występuje pomiędzy przetaczaniem preparatów krwi (KKCz) w trakcie hospitalizacji a odleżynami. Przetaczanie KKCz stosowano u 41 chorych (12 z grupy 1., 20 z grupy 2. i 9 z grupy 3.). Także i w tym przypadku zaobserwowano silną zależność statystyczną, przy czym pomiędzy grupami 1. i 2. oraz 2. i 3. była to zależność odwrotnie proporcjonalna (współczynnik korelacji wyniósł –1), a w przypadku grup 1. i 3. wyniósł 1, p (χ2) < 0,001. Największa liczba osób, którym przetaczano krew, była w grupie 2., w której nie występowały odleżyny. W tej sytuacji przetaczanie krwi mogło mieć wartość ochronną.

Nie zaobserwowano zależności pomiędzy występowaniem odleżyn a zmiennymi, takimi jak: palenie tytoniu, występowanie alergii/uczulenia czy tryb przyjęcia do szpitala.

Znaczącą informacją do analizy tematu była informacja o długości hospitalizacji. Pacjenci z grupy 1. przebywali w szpitalu 2–45 dni, w przypadku osób z grupy 2 było to 7–12 dni, a badani z grupy 3 przebywali 7–28 dni. Współczynnik korelacji został policzony na podstawie średniego czasu hospitalizacji (średniej arytmetycznej minimalnego i maksymalnego czasu hospitalizacji). Wykazano bardzo silną zależność statystyczną pomiędzy grupami: p (χ2) = 0,003. Dłuższy pobyt na oddziale dotyczył pacjentów z odleżynami (grupy 1. i 3.).

Wpływ czynników socjodemograficznych na występowanie odleżyn

Odleżyny wystąpiły u 43 mężczyzn i u 17 kobiet. Współczynnik korelacji pomiędzy grupami kobiet i mężczyzn wyniósł 1, a więc odnotowano bardzo silną zależność statystyczną: p (χ2) < 0,001. Oznacza to, że płeć wpływa na powstawanie odleżyn. W tym badaniu odleżyny występowały częściej u mężczyzn.

W grupie osób, u których odleżyny powstały w trakcie hospitalizacji, znajdowali się pacjenci w przedziale wiekowym 66–87 lat, w grupie badanych, u których nie powstały odleżyny, był to przedział 61–80, natomiast w grupie pacjentów przyjętych z odleżynami były osoby z przedziału wiekowego 46–90 lat. Również w tej kwestii współczynnik korelacji pomiędzy poszczególnymi grupami wyniósł 1, p (χ2) < 0,001. W grupach 1. i 3. były osoby bardziej zaawansowane wiekowo. Oznacza to, że wiek oddziałuje na powstawanie odleżyn. Im bardziej zaawansowana wiekowo osoba, tym większe ryzyko powstania odleżyn.

Nie stwierdzono zależności pomiędzy występowaniem odleżyn a miejscem zamieszkania chorych ani ich statusem społeczno-zawodowym.